Dlaczego percepcja słuchowa jest taka ważna?- ćwiczenia słuchowe dla najmłodszych i nie tylko

Słuch jest zdolnością odbioru dźwięków.  Odbiór słyszanych dźwięków możliwy jest dzięki analizatorowi słuchowemu , który składa się z ; receptora odbierającego bodźce słuchowe / ucho/, przekazującego je na pobudzenia nerwowe; drogi słuchowej doprowadzającej pobudzenia nerwowe do mózgu; korowej części analizatora / miejsce dokonania analizy i syntezy bodźców słuchowych/ oraz nerwów odśrodkowych przekazujących impulsy do mózgu.

      Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju spostrzeżeń słuchowych jest anatomicznie nie uszkodzony i funkcjonalnie sprawny analizator słuchowy – odpowiedzialny za słuch fizyczny . Prawidłowa identyfikacja dochodzących do mózgu bodźców słuchowych jest warunkiem rozwoju mowy .

     Percepcja słuchowa, czyli spostrzeganie słuchow , jest jedną z podstawowych funkcji psychofizycznych, zaangażowanych w czynność czytania i pisania.

 Angażuje ona trzy rodzaje słuchu;

• słuch fizyczny; odpowiedzialny za prawidłowe odbieranie wrażeń słuchowych
• słuch muzyczny; odpowiedzialny za różnicowanie wysokości i jakości dźwięków oraz odstępów między nimi
• słuch fonematyczny; odpowiedzialny za identyfikowanie i  różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej ( fonemów)

Według M. Bogdanowicz w słuchu fonematycznym wyodrębnia się następujące czynności;

• spostrzeganie i odróżnianie od siebie wypowiadanych głosek, a także zjawisk prozodycznych ( akcent, intonacja, tempo mowy),
• różnicowanie elementarnych jednostek języka,
• analizę i syntezę głoskową i sylabową wyrazów, zdań.

Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej ma  bardzo duże znaczenie w rozwoju dziecka. Nieprawidłowości w rozwoju percepcji słuchowej stanowią  jedną  z wielu  przyczyn niepowodzeń  dzieci  w początkowej nauce czytania i pisania.

Do  symptomów trudności w zakresie percepcji słuchowej można zaliczyć;

• trudności w wysłuchiwaniu i zapamiętaniu poleceń,
• szybką męczliwość przy słuchaniu np. opowiadań, bajek,
• trudności w zapamiętaniu wierszy, piosenek, wyliczanek,
• ubogie słownictwo,
• nieumiejętność wyodrębniania sylab i głosek w wyrazach, wyrazów w zdaniach,
• agramatyzmy, deformacje słów,
• kłopoty z syntezą dźwięków.

Systematyczne  prowadzenie ćwiczeń rozwijających percepcję słuchową w domu ,  ma ogromny wpływ na prawidłowy przebieg procesu uczenia umiejętności czytania i pisania.

W pracy z dzieckiem można wykorzystywać proponowane ćwiczenia i zabawy rozwijające percepcje słuchową:

• wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych, dochodzących z otoczenia  
• rozpoznawanie dźwięków wytwarzanych celowo
• grupowanie przedmiotów wydających takie same dźwięki,
• rozpoznawanie osób po głosie  ;zabawy typu; „Zgadnij kto teraz mówił”
• wysłuchiwanie zmian w tempie i głośności wydawanych, słyszanych dźwięków,
• wysłuchiwanie i  wyklaskiwanie usłyszanego rytmu,
• wyodrębnianie zdań w mowie , określanie ilości zdań w opowiadaniu,
• wyodrębnianie wyrazów w zdaniu, dobieranie par rymujących się wyrazów,
• wyodrębnianie sylab w wyrazach
• analiza i synteza sylabowa wyrazów,
• określanie ilości sylab w wyrazach,
• kończenie wyrazów rozpoczynających się dana sylabą,
• wyszukiwanie przedmiotów rozpoczynających się i kończących daną sylabą, głoską
• dzielenie słów na sylaby z odkładaniem patyczków ( jeden patyczek odpowiada jednej sylabie);
• zgadywanie słów podzielonych na sylaby  np. kacz- ka;  faj –ka;  skar-bon-ka;  cu-kier-nia  itp.;
• wyróżnianie głosek na początku i na końcu wyrazu; dziecko otrzymuje obrazki, które ma dobrać w ten sposób, aby głoska kończąca nazwę pierwszego obrazka, była jednocześnie głoską rozpoczynająca nazwę innego - następnego, np. ul –lis –sklep –pomidor –rak itp.;
• „słowny łańcuszek” – podawanie przez opiekunów słów na zmianę tak by ostatnia głoska słowa była pierwsza głoską następnego;
• liczenie głosek w słowach;
• słuchanie i rozwiązywanie zagadek;
• powtarzanie za dorosłym ciągów słownych (np. but, bluzka, spodnie, skarpetka);
• zabawa: jakie słowo było powiedziane dwa razy; dziecko ma za zadanie wymienić słowo, które usłyszało dwa razy (np. okno, oko, drzwi, okno);
• słuchanie bajek, opowiadań, bajek muzycznych (często powtarzanych) oraz samodzielne opowiadanie i dopowiadanie zakończeń;
• rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek w wyrazach
• wyodrębnianie głosek na początku, na końcu i w środku wyrazu
• wyszukiwanie przedmiotów, obrazków rozpoczynających się lub kończących daną głoską.

W pracy terapeutycznej z dzieckiem pomocne będą następujące gry dydaktyczne;

„Głoski do zabawy”

„Sylaby do zabawy”

„Memo dźwiękowe”

„Skojarzenia”

„Sylaby w dominie”

„Literki do zabawy”

„Rymowanki”

„Zagadki słuchowe”

„Opowiem Ci mamo„

Bibliografia;
A. Franczyk, K. Krajewska  „ Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym  z deficytami i zaburzeniami w rozwoju”
E. M. Skorek  „ Terapia pedagogiczna” cz. I i II
Graban J, Sprawka R: „Trening słuchu” Gdańsk 2007
Maurer A: „Dźwięki mowy” Kraków 2003
A.Bragdon „ Ćwicz swój umysł”

Na podstawie w/w literatury artykuł opracowała  mgr  Karolina Goszczyńska